Thiên Việt
Thứ hai, ngày 06/10/2025 18:28 GMT+7
Hiện nay, khái niệm trí tuệ nhân tạo (AI) thay đổi liên tục, từ "AI mạnh" đến "AI yếu" và đang tập trung vào "AI tạo sinh". Ông có thể giải thích một cách đơn giản nhất: AI tạo sinh là gì, và nó khác biệt căn bản thế nào so với các dạng AI trước đây?
- “Trí tuệ nhân tạo” có hai nghĩa: Thứ nhất, là khả năng của hệ thống máy tính có thể thực hiện được các nhiệm vụ vốn đòi hỏi trí thông minh của con người như học tập, suy luận, nhận thức, giải quyết vấn đề và ra quyết định.
Thứ hai, là ngành khoa học phát triển các hệ thống máy tính có khả năng nói trên.
Quan niệm về "trí tuệ nhân tạo" cũng thay đổi theo thời gian. Từ “trí tuệ nhân tạo mạnh" có mục tiêu xây dựng năng lực tư duy như người, ngày nay trí tuệ nhân tạo hướng về mục tiêu "trí tuệ nhân tạo yếu" tức là thực hiện những nhiệm vụ nhất định (không cần tất cả) vốn đòi hỏi trí thông minh của người.
Gần đây, các hệ thống trí tuệ nhân tạo tập trung vào "trí tuệ nhân tạo tạo sinh" tạo ra các văn bản, video, âm thanh, phần mềm như con người vốn vẫn làm. Hy vọng trong tương lai không xa sẽ có trí tuệ nhân tạo tổng quát, gần giống tư duy của người hơn.
Vì sao Luật Công nghiệp công nghệ số lại xác định "trí tuệ nhân tạo là phương thức sản xuất mới"? Điều này có ý nghĩa gì đối với năng suất lao động Việt Nam, thưa ông?
- Trí tuệ nhân tạo ngày nay có thể tăng năng suất lao động vượt trội, thậm chí thay thế con người ở nhiều ngành nghề, vì vậy Luật Công nghiệp công nghệ số xác định "trí tuệ nhân tạo là phương thức sản xuất mới”.
Theo ông, Việt Nam ưu tiên ứng dụng AI vào những lĩnh vực nào để tạo giá trị kinh tế cao nhất?
- Chiến lược trí tuệ nhân tạo có nhiều mặt tùy theo yêu cầu của mỗi quốc gia. Việt Nam có lẽ không đặt trọng tâm cạnh tranh để dẫn đầu như Mỹ và Trung Quốc. Tất nhiên, chúng ta vẫn phải làm chủ công nghệ, hạ tầng an toàn, tuy vậy chúng ta sẽ nhấn mạnh khía cạnh ứng dụng, nâng cao năng suất lao động và tạo ra nhiều sản phẩm có giá trị kinh tế, xử lý dữ liệu, ứng dụng trong văn hóa, y tế, giáo dục, quản lý Nhà nước, bảo vệ an ninh quốc phòng.
Để phát triển trí tuệ nhân tạo và sáng tạo công nghệ hẳn phải đối mặt với nhiều thách thức. Chiến lược "ngoại giao khoa học công nghệ" có khiến ông trăn trở?
- Để phát triển ngành trí tuệ nhân tạo chúng ta phải đẩy mạnh nghiên cứu và đào tạo, đương nhiên hợp tác quốc tế đặc biệt với các nước có ngành trí tuệ nhân tạo hàng đầu trên thế giới như: Mỹ, EU, Nhật bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Nga, Úc... đều quan trọng.
Chúng ta phải học cách "đứng trên vai người khổng lồ". Tuy vậy, "không có bữa trưa miễn phí", muốn có công nghệ cao, chuyển từ năng lực hấp thu công nghệ sang năng lực sáng tạo công nghệ, bên cạnh việc phát huy trí tuệ, còn phải có một chiến lược "ngoại giao khoa học công nghệ" khéo léo, có chiều sâu, tầm nhìn xa, phối hợp đa ngành. Tôi và anh em trong Viện IGNITE đang trăn trở về điều này.
Cuối cùng, ông nói gì về vai trò của trí tuệ nhân tạo trong mô hình giáo dục trong tương lai?
- Trí tuệ nhân tạo sẽ ảnh hưởng tới giáo dục tương lai ít nhất trên 3 mặt khác nhau và quan trọng nhất. Cụ thể, trí tuệ nhân tạo sẽ thay đổi cách các thầy, cô chuẩn bị bài giảng, sử dụng học liệu, sách giáo khoa.
Trí tuệ nhân tạo sẽ giúp các thầy, cô soạn giáo trình tốt hơn, tiết kiệm thời gian hơn và tri thức cập nhật hơn. Việc đó đã và đang diễn ra trên toàn thế giới.
Thứ hai, trí tuệ nhân tạo ảnh hưởng tới cách học của học sinh. Theo đó, học sinh sẽ học hiệu quả hơn, tri thức sẽ không giới hạn bởi sách giáo khoa, vì trí tuệ nhân tạo tạo sinh có thể tạo ra những tri thức dưới dạng chữ, phương tiện nghe nhìn vô cùng đa dạng và sáng tạo, và chính học sinh cũng có thể tham gia vào quá trình sáng tạo này tạo ra những tri thức, kỹ năng mới.
Thứ ba, trí tuệ nhân tạo cho phép thay đổi phương pháp giáo dục.
Nếu trước đây giáo dục cá nhân hóa, giáo dục tinh hoa, đào tạo theo dự án, đào tạo đặc biệt cho những người khuyết tật, đào tạo nghệ thuật phổ cập vô cùng tốn kém thì ngày nay đã nằm trong tầm tay của mọi tầng lớp xã hội.
Trí tuệ nhân tạo còn thay đổi cả nội dung giáo dục, bởi vì trí tuệ nhân tạo đang làm thay đổi yêu cầu cho thị trường lao động tương lai. Chúng ta không nhất thiết phải dạy những kỹ năng và nội dung mà trí tuệ nhân tạo có thể làm tốt hơn người. Con người tương lai sẽ cần có khả năng đặt vấn đề, kết nối tri thức để tạo ra các giải pháp mới. Vì vậy, nội dung giáo dục cũng sẽ phải thay đổi.
Cảm ơn PGS.TS Nguyễn Ái Việt với cuộc trò chuyện này!
IGNITE là viết tắt của "Institute of Generative New Intelligence Technology and Education" – Viện Công nghệ và Giáo dục Trí tuệ mới tạo sinh. Tên gọi "IGNITE" mang nghĩa "châm ngòi" cho trí tuệ tự sinh, từ đó thúc đẩy đổi mới từ bên trong con người và xã hội.