"Rũ bùn đứng dậy sáng lòa": Từ "người cày có ruộng" đến chủ thể của nền nông nghiệp hiện đại

Trong biểu tượng “Búa Liềm Vàng” trên Đảng kỳ trang nghiêm, “Liềm Vàng” là hình ảnh biểu trưng, đại diện cho giai cấp nông dân, những người gắn bó với đồng ruộng và sản xuất nông nghiệp. Họ là lực lượng đông đảo, là hậu phương vững chắc của cách mạng. Búa và Liềm Vàng lồng vào nhau thành một biểu tượng thể hiện sự đoàn kết, gắn bó keo sơn giữa công nhân và nông dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Liên minh nền tảng này đã được thử thách và chứng minh qua thực tiễn lịch sử, là yếu tố quyết định thắng lợi của cách mạng giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

Sức mạnh quật cường của đội quân cách mạng đông đảo nhất

Cách mạng Tháng Tám 1945 là một sự kiện lịch sử hiếm có. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam – một chính đảng chỉ mới 15 tuổi từ khi thành lập, các tầng lớp nhân dân Việt Nam đã vùng lên mạnh mẽ, đánh đổ ách thống trị hơn 80 năm của thực dân Pháp để giành chính quyền trong thời gian ngắn, đồng thời chấm dứt chế độ phong kiến tồn tại hàng ngàn năm. Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám không chỉ mở ra kỷ nguyên mới của Việt Nam – kỷ nguyên độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, mà còn trở thành một tấm gương sáng và nguồn cổ vũ to lớn cho các dân tộc bị áp bức, bóc lột trên Thế giới, mở đầu cho sự sụp đổ của chủ nghĩa thực dân cũ, đồng thời khẳng định chân lý thời đại: Các dân tộc bị áp bức, bị xâm lược nếu có ý chí kiên cường và đường lối đúng đắn, biết kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại, sẽ giành được độc lập dân tộc, tự do.

Nhận định về vai trò của nông dân, sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh – vị lãnh tụ sáng lập Đảng, lãnh đạo cách mạng và là vị Chủ tịch đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa từng khẳng định: “Nông dân là một lực lượng rất to lớn của dân tộc, một đồng minh rất trung thành của giai cấp Công nhân. Muốn kháng chiến kiến quốc thành công, muốn độc lập thống nhất thật sự ắt phải dựa vào lực lượng của nông dân”.

“Thực hiện cho được “Liên minh Công – Nông” vì đó là sự bảo đảm chắc chắn nhất những thắng lợi của cách mạng. Chỉ có khối liên minh Công - Nông do giai cấp công nhân lãnh đạo mới có thể kiên quyết và triệt để đánh đổ các thế lực phản cách mạng, giành lấy và củng cố chính quyền nhân dân lao động, hoàn thành nhiệm vụ lịch sử của cách mạng dân tộc, dân chủ và tiến lên chủ nghĩa xã hội”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh

(Nguồn: Hồ Chí Minh Toàn tập, NXB. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, T.15, tr.391)

Trong “đêm trước” của Mùa thu lịch sử năm 1945, giai cấp nông dân là lực lượng đông đảo nhất, chiếm hơn 90% dân số, là những người cùng khổ nhất, một cổ hai tròng. Mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ phong kiến, với chế độ cai trị của thực dân Pháp vô cùng gay gắt (giai đoạn 1940-1945 lại bị thêm ách cai trị của đế quốc Nhật). Họ bị áp bức, bóc lột đến tận cùng, dẫn đến đỉnh điểm thảm nạn khiến hàng triệu người bị chết đói vào năm Ất Dậu. Dưới nhiều tầng áp bức, người nông dân Việt Nam lúc đó cháy bỏng giấc mơ về độc lập, tự do, cuộc sống ấm no, "người cày có ruộng".

Khát vọng đó đã được những nhà sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam nhận ra và đưa vào Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng ngay từ khi Đảng thành lập (năm 1930). Việc giải quyết vấn đề ruộng đất cho nông dân được xem là nhiệm vụ chiến lược của Cách mạng. Chính nhờ thấu hiểu và đáp ứng được nguyện vọng căn bản đó, Đảng ta đã nhận được sự ủng hộ của đông đảo nông dân nói riêng, các tầng lớp nhân dân nói chung và trở thành lực lượng lãnh đạo duy nhất dẫn dắt cuộc cách mạng đến thắng lợi, từ Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đến công cuộc kháng chiến kiến quốc về sau.

Khơi nguồn và truyền cảm hứng Đổi mới

Ngay sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình vào ngày 02/9/1945, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách mới, trong đó có các chính sách để cải thiện đời sống nông dân, như giảm tô, chia lại ruộng đất, cho thấy sự ưu tiên, tôn trọng và tri ân đối với nông dân, cũng chính là thực hiện lời hứa “người cày có ruộng”. Trong các cuộc kháng chiến giành độc lập, thống nhất đất nước, bảo vệ tổ quốc và xây dựng chủ nghĩa xã hội, mô hình hợp tác xã nông nghiệp được áp dụng nhằm tập trung sản xuất, phục vụ tiền tuyến...

Giai đoạn Đổi mới (từ 1986 đến nay), Đảng đã lắng nghe, nghiên cứu, tổng kết thực tiễn và ban hành chính sách mang tính đột phá, giải phóng sức sản xuất của nông dân. Chính sách "Khoán 100" (Chỉ thị 100-CT/TW năm 1981 của Ban Bí thư Trung ương Đảng) là bước đột phá đầu tiên vào cơ chế quản lý tập trung, quan liêu, bao cấp trong nông nghiệp (vốn không còn phù hợp từ sau năm 1975), xóa bỏ chế độ công điểm, giao ruộng đất cho cá nhân hoặc đơn vị lao động, áp dụng định mức giao nộp sản phẩm cho hợp tác xã.

Đặc biệt, Chính sách "Khoán 10" (Nghị quyết số 10-NQ/TW của Bộ Chính trị ban hành năm 1988) đã đi xa hơn khi chính thức coi gia đình là đơn vị kinh tế tự chủ, khoán toàn bộ các khâu từ sản xuất đến phân phối. Đây là quyết định mang tính lịch sử, giải phóng sức sản xuất của người nông dân một cách mạnh mẽ. Từ đó, Việt Nam đã chuyển mình ngoạn mục, từ chỗ thiếu lương thực triền miên, từng bước trở thành quốc gia xuất khẩu nông sản hàng đầu Thế giới. Có thể nói, những “đổi mới” trong nông nghiệp đã trở thành điểm khởi đầu, nguồn cảm hứng cho quá trình Đổi mới toàn diện của Việt Nam từ năm 1986 đến nay.

Đến cuối tháng 6/2025 (thời điểm chưa thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp), tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới đã vượt mục tiêu đề ra đến hết năm 2025:

6.084 xã đạt chuẩn nông thôn mới (tỷ lệ 79,3%);

2.567 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao;

743 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu.

329/646 huyện hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới, đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó có 48 huyện đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao;

24 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có 100% số xã đạt chuẩn nông thôn mới,

12 tỉnh đã được Thủ tướng công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới.
54 triệu đồng/người/năm là thu nhập bình quân của người dân nông thôn đến cuối năm 2024.

Hướng tới phát triển toàn diện về Nông nghiệp, Nông dân, Nông thôn, Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) đã thông qua Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 05/8/2008 Nghị quyết với chủ đề "Về nông nghiệp, nông dân, nông thôn" này đã đề ra chủ trương, đường lối lớn để phát triển “Tam nông”, trọng tâm là xây dựng nông thôn mới. Đây là căn cứ để Chính phủ xây dựng và ban hành Chương trình Mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới (từ năm 2010).

Sau 15 năm thực hiện trên toàn quốc, Chương trình đã đạt được những thành quả to lớn, toàn diện và có ý nghĩa lịch sử. Diện mạo nông thôn thay đổi rõ rệt, cơ sở hạ tầng được đầu tư hiện đại, đặc biệt là hệ thống giao thông, thủy lợi, trường học, trạm y tế. Gần đây, Đảng tiếp tục ban hành các chủ trương, nghị quyết về phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn theo hướng hiện đại, bền vững. Nhà nước đã cụ thể hóa bằng các chính sách, tập trung vào ứng dụng công nghệ cao, phát triển nông nghiệp thông minh, xây dựng nông thôn mới, nâng cao đời sống và vai trò của người nông dân trong nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.

Nông dân – Chủ thể của phát triển trong “Kỷ nguyên vươn mình”

Để nhấn mạnh vai trò của nông dân trong phát triển “Tam nông” giai đoạn mới, Đảng ta xác định: “Nông dân là chủ thể, là trung tâm của quá trình phát triển nông nghiệp, kinh tế nông thôn và xây dựng nông thôn mới”. Thành công của Chương trình xây dựng nông thôn mới trong 15 năm qua không chỉ dừng lại ở các con số thống kê, mà quan trọng hơn, đã khơi dậy tinh thần chủ động, chung sức chung lòng, biến quá trình xây dựng nông thôn mới thành quyền lợi và trách nhiệm của người nông dân và cư dân nông thôn.

Trải qua 80 năm từ ngày Bác Hồ đọc Tuyên ngôn độc lập ở Quảng trường Ba Đình, giai cấp nông dân Việt Nam luôn đóng vai trò là một trong những nền tảng cốt lõi của cuộc Cách mạng. Ngày nay, khi công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đang bước vào chặng đua nước rút 20 năm tới, Việt Nam tiến gần hơn tới cái đích quan trọng là trở thành một quốc gia phát triển có thu nhập cao vào năm 2045. Tỷ lệ người nông dân trong tổng dân số có xu hướng giảm dần, tuy nhiên điều đó không hề làm giảm đi tầm quan trọng. Ngược lại, vai trò của người nông dân tiếp tục được Đảng, Nhà nước ghi nhận và được nâng lên một tầm cao mới, mang ý nghĩa chiến lược đối với sự phát triển bền vững của đất nước.

Thứ nhất, nông dân không chỉ là người sản xuất đơn thuần mà chính là chủ thể của phát triển. Người nông dân không chỉ là đối tượng hưởng lợi mà còn là lực lượng chủ động, sáng tạo trong việc phát triển kinh tế nông nghiệp, ứng dụng khoa học công nghệ, xây dựng nông thôn mới, lưu giữ và phát huy các giá trị văn hóa cốt lõi. Họ trực tiếp tham gia và quyết định thành bại các mô hình sản xuất, từng bước đóng góp vào tỷ trọng giá trị của kinh tế tập thể và kinh tế tư nhân – bộ phận được Đảng ta lần đầu tiên trong lịch sử 80 năm qua xác định là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế đến năm 2030.

Thứ hai, nông dân là lực lượng quyết định trong việc giữ an ninh lương thực quốc gia, điều này càng có ý nghĩa trong bối cảnh biến đổi khí hậu gây ra nhiều thảm họa thiên nhiên nghiêm trọng và môi trường an ninh thế giới tiềm ẩn phức tạp, khó lường. Lợi thế quốc gia về nông nghiệp mà nông dân là chủ thể không chỉ góp phần gia tăng về kinh tế, mà còn gia tăng vị thế, lan tỏa giá trị bản địa và sức mạnh mềm của đất nước.

Thứ ba, nông dân là nền tảng ổn định chính trị - xã hội. Tinh thần cần cù chịu khó, sáng tạo, đoàn kết và lòng yêu nước thương nòi của nông dân là những thành tố tạo nên nền tảng vững chắc của khối Đại đoàn kết toàn dân tộc, là lực lượng nòng cốt giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở khu vực nông thôn, là chỗ dựa tin cậy của Đảng. Chỉ cần qua đại dịch Covid-19 những năm gần đây cũng thấy rõ ý nghĩa quan trọng này.

Trước thềm Đại lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2/9, trong bối cảnh cả nước đang thực hiện cuộc cách mạng sắp xếp tinh gọn tổ chức, bộ máy của hệ thống chính trị, đưa vào vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, nhân dân Việt Nam đang hướng tới 2 mục tiêu thế kỷ: Đến năm 2030, Việt Nam là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045, trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Để đạt được những mục tiêu đó, cần phải có nỗ lực to lớn của mọi người, mọi nhà. Trong đó, người nông dân có vai trò vô cùng quan trọng. Với lịch sử hàng ngàn năm dựng nước, giữ nước và gần một thế kỷ đứng vào liên minh nền tảng dưới sự lãnh đạo của Đảng, người nông dân Việt Nam - được đại diện bởi hình ảnh “Liềm Vàng” trong khối biểu tượng Búa Liềm Vàng trang nghiêm trên nền đỏ Đảng kỳ - vẫn sẽ luôn kiên cường, thủy chung, đoàn kết và sáng tạo, chủ động tiến vào “Kỷ nguyên mới, Kỷ nguyên vươn mình cùng dân tộc”, chung tay xây dựng một Việt Nam hạnh phúc, phồn vinh.

Không chỉ là lực lượng sản xuất đông đảo nhất, nông dân Việt Nam còn là chủ thể trong mọi cuộc cách mạng. Họ là chủ thể của cuộc đấu tranh giành độc lập, là chủ thể khơi nguồn cho công cuộc Đổi mới, và ngày nay là chủ thể, là trung tâm của quá trình xây dựng Nông thôn mới. Bài viết nhìn lại hành trình 8 thập kỷ để khẳng định một chân lý: sự nghiệp "Rũ bùn đứng dậy sáng lòa" của dân tộc luôn có giai cấp nông dân là lực lượng nền tảng và tiên phong.