Nghệ An áp dụng mô hình mới: Giao xã, phường làm chủ đầu tư 1.450 tỷ đồng xây khu tái định cư cao tốc Bắc - Nam

Siêu dự án và bài toán tái định cư ngàn tỷ

Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam là công trình hạ tầng có ý nghĩa chiến lược đặc biệt quan trọng với đất nước. Đoạn tuyến đi qua địa bàn tỉnh Nghệ An có chiều dài 85,5 km, tác động trực tiếp đến 38 cụm dân cư. Theo thống kê, khoảng 2.150 hộ dân có đất ở nằm trong phạm vi giải phóng mặt bằng. Trong đó, có tới 1.942 hộ phải di dời và bố trí tái định cư.

Để đảm bảo cuộc sống cho người dân, Nghệ An dự kiến sẽ phải đầu tư xây dựng khoảng 30 khu tái định cư mới, với tổng diện tích lên đến hơn 102 ha. Tổng mức đầu tư cho riêng hạng mục này ước tính khoảng 1.450 tỷ đồng, một con số khổng lồ, đòi hỏi một bộ máy triển khai hiệu quả và nhanh chóng.

Trước đây, các dự án có quy mô tương tự thường do các Ban Quản lý dự án cấp tỉnh hoặc cấp huyện làm chủ đầu tư. Tuy nhiên, mô hình này đôi khi bộc lộ những hạn chế về sự linh hoạt và khả năng bám sát thực tế tại cơ sở, dẫn đến chậm trễ trong việc giải quyết các vướng mắc phát sinh.

Bước đi đột phá: Trao thực quyền, gắn trách nhiệm

Trước áp lực phải hoàn thành cơ bản các khu tái định cư trong tháng 10/2026 và bàn giao mặt bằng trước tháng 12/2026, Nghệ An đã quyết định thay đổi cách làm. Ngày 6/8, thông qua Quyết định số 888/QĐ-UBND, UBND tỉnh Nghệ An đã chính thức điều chỉnh nhiệm vụ và cơ cấu nguồn vốn cho hàng loạt dự án đầu tư công. Trong đó đáng chú ý nhất là việc phân cấp, giao quyền cho chính quyền cấp xã. Việc giao nhiệm vụ chủ đầu tư cho UBND 18 xã, phường liên quan chắc chắn sẽ phát huy tối đa vai trò của chính quyền cơ sở.

Theo lãnh đạo tỉnh, đây là bước đi mang tính chủ động, nhằm đạt được ba mục tiêu lớn: Đẩy nhanh tiến độ, gắn trách nhiệm trực tiếp, và tăng cường sự tham gia của người dân. Khi chủ đầu tư chính là lãnh đạo xã, phường – những người gần dân nhất, hiểu rõ nhất tâm tư, nguyện vọng và những vướng mắc của từng hộ gia đình – quá trình đối thoại, vận động và giải quyết khiếu nại (nếu có) được kỳ vọng sẽ diễn ra nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Để cơ chế này vận hành, Sở Tài chính sẽ cấp bổ sung có mục tiêu nguồn kinh phí thực hiện cho ngân sách cấp xã. Các xã, phường sẽ toàn quyền triển khai các thủ tục dự án, từ lập kế hoạch, tổ chức thi công đến nghiệm thu, giải ngân theo đúng quy định.

Cơ chế giám sát và hỗ trợ chặt chẽ

Hiểu rõ những thách thức về năng lực và kinh nghiệm quản lý dự án lớn ở cấp cơ sở, UBND tỉnh Nghệ An cũng đã thiết lập một cơ chế hỗ trợ và giám sát đa tầng. UBND tỉnh đã giao nhiệm vụ cụ thể cho hàng loạt Sở, ngành then chốt.

Sở Xây dựng được giao chủ trì, phối hợp với Sở Tài chính thường xuyên kiểm tra quá trình thực hiện, đảm bảo chất lượng công trình và tiến độ. Các sở ngành khác như Sở Nông nghiệp và Môi trường, Sở Công Thương, Ban quản lý Khu kinh tế Đông Nam có trách nhiệm đôn đốc, hướng dẫn và ưu tiên xử lý kịp thời các đề xuất từ địa phương. Công ty Điện lực Nghệ An cũng được yêu cầu phối hợp chặt chẽ để di dời hệ thống điện và cấp điện kịp thời cho các khu tái định cư.

Cơ chế này đảm bảo rằng dù được trao quyền tự chủ, các xã, phường vẫn luôn nhận được sự đồng hành, hướng dẫn về chuyên môn và giám sát chặt chẽ từ cấp tỉnh, tránh những sai sót đáng tiếc.

Với mốc tiến độ yêu cầu phải khởi công ít nhất một khu tái định cư trước ngày 19/8/2025, áp lực đặt lên vai chính quyền 18 xã, phường là rất lớn. Tuy nhiên, quyết định đột phá này của Nghệ An đang mở ra một hướng đi mới trong công tác quản lý đầu tư công.