Nông dân tiết lộ “bí quyết” giúp cam Cao Phong ngọt lịm và bội thu

Những ngày cuối tháng 11/2025, trên khắp các ngả đường dẫn về thủ phủ cam Cao Phong (tỉnh Hòa Bình cũ, nay là tỉnh Phú Thọ), không khí đã bắt đầu rộn rã. Nắng hanh hao của mùa thu như rót mật, khiến những vườn cam sai trĩu cành ngả dần sang màu vàng óng, sạch tươm. Một mùa vụ mới đang chính thức bắt đầu, mang theo không chỉ hương vị đặc trưng của đặc sản đất Mường mà còn là niềm hy vọng về một năm bội thu, “quả ngọt” sau bao ngày dày công chăm sóc.

Phấn khởi vì cam "được mùa, được giá"

Để có được vị ngọt thơm ấy, những người tiêu dùng thường không biết rằng người nông dân từng phải đối mặt với bài toán nan giải từ chính đồng đất quê hương. Theo một số phân tích nông học, đất trồng cam tại đây tuy thuận lợi về địa hình nhưng lại gặp bất lợi về dinh dưỡng: Đất quá chua (độ pH dưới 4,0), rất nghèo canxi, magie, thiếu hụt các chất vi lượng cần thiết như bo, kẽm và hàm lượng lân, kali dễ tiêu rất thấp.

Trong hoàn cảnh đó, hơn chục năm trở lại đây, cây cam Cao Phong, đã có bước nhảy vọt ngoạn mục cả về năng suất lẫn chất lượng, địa phương xây dựng thành công thương hiệu cam VietGAP. Chìa khóa cho sự khởi sắc này, bên cạnh các yếu tố quan trọng như định hướng phát triển của cấp ủy, chính quyền địa phương, giống cây tốt, phương pháp trồng và chăm sóc được cải tiến, nhiều chủ vườn chia sẻ với chúng tôi rằng không thể không nói đến việc chọn đúng loại phân bón phù hợp với cây cam ở địa phương.

Theo anh Nghĩa – một nông dân ở Khu 1, xã Cao Phong, Phú Thọ, phân lân Văn Điển có tỷ lệ canxi tương đối cao, có tác dụng khử chua, phù hợp với cây cam – vốn ưa đất có tính kiềm. Ngoài ra, lân Văn Điển còn có đủ các chất trung và vi lượng. Trong thâm canh cam cao sản và nâng cao chất lượng, các chất này rất cần thiết, nhưng thường thì các vùng trồng cam lâu năm nếu không được bổ sung dinh dưỡng, đất sẽ nghèo dần các chất trên.

Gia đình tôi có khoảng 2.000m2 đất trồng cam, bắt đầu thử nghiệm phân Văn Điển cho cam V2 từ năm 2010 đến nay. Thấy năng suất quả tăng gấp 1,5 lần, vụ sau tôi quyết định dùng 100% cho cả vườn. Kết quả là năm nào năng suất cũng bội thu, cam ngon, dễ bán, rất ít sâu bệnh, thương lái mua tận vườn với giá 20.000 đồng/kg.

Kinh nghiệm thực tế của anh Nghĩa khi bón lót cho 1 gốc cam, anh dùng 3 – 5kg: phân lân Văn Điển, 30 – 50kg phân chuồng ủ mục. Phân giúp cho cam hồi sức sau thời gian nuôi quả mất nhiều dinh dưỡng và chuẩn bị ra cành lộc xuân.

Lần bón thứ 2, anh bón vào tháng 2 (quanh tiết lập xuân) nhằm kích thích ra hoa, kéo dài lộc xuân. Lượng bón mỗi gốc 2 – 3kg NPK Văn Điển.

 Lần bón thứ 3, anh bón vào tháng 5, sau khi rụng quả sinh lý nhằm giúp cây nuôi quả.  Lượn bón cho 1 gốc khoảng 2 – 3kg phân NPK Văn Điển.

Lần bón thứ 4, anh bón vào tháng 7- tháng 8; lượng phân dùng cho 1 gốc khoảng 2 – 3kg NPK Văn Điển, nhằm giúp cam tăng trọng lượng quả, tăng độ nước và vị ngọt.

Tương tự, tại xóm Tiềng, xã Thung Nai (tỉnh Phú Thọ), chị Bùi Thị Diên cũng không giấu được niềm vui. Trước đây, dù bón nhiều loại phân nhưng vườn cam hơn 1ha của gia đình chị cây vẫn yếu, hay rụng quả non, nứt thối. Chị cho biết, từ ngày chuyển sang dùng phân lân Văn Điển, cây khỏe hẳn, ít sâu, năng suất thuộc hàng nhất nhì xóm, trung bình đạt 20 tấn/ha.

Anh Nghĩa và chị Diên là 2 trong số hàng nghìn nông dân của tỉnh Phú Thọ đang sử dụng phân bón Văn Điển cho cây cam nhiều năm qua. Đến nay, bà con nông dân trồng cam tại Cao Phong nói riêng, và các địa phương khác ở phía Bắc đã quen thuộc với việc sử dụng phân đa yếu tố NPK Văn Điển vì thực tiễn sản xuất của họ cho thấy, đây là loại phân bón phù hợp, giúp cây cam tại địa phương phát triển tốt, tăng khả năng chống chịu với các điều kiện ngoại cảnh bất thuận và sâu bệnh, từ đó đạt năng suất và nâng cao giá trị. Ngoài ra, việc bón phân Văn Điển còn giúp cải tạo đất, giảm được dùng thuốc bảo vệ thực vật trong quá trình làm ra sản phẩm sạch.

Giải mã sức hút của phân bón Văn Điển

Theo chị Bùi Thị Diên, phân lân Văn Điển cũng như các loại phân bón đa yếu tố NPK Văn Điển không chỉ cung cấp các yếu tố đa lượng như đạm - lân - kali cân đối mà còn chứa các chất trung lượng, trong đó có lượng vôi giúp khử chua tốt. Đặc biệt, loại phân này bổ sung magie, silic và các chất vi lượng thiết yếu như bo, kẽm, sắt... cho cây cam, giúp cây quang hợp khỏe, quả có hương vị thơm ngọt đặc trưng.

Một ưu điểm vượt trội khác của phân bón này là tính chất "tan từ từ" của lân nung chảy Văn Điển, giúp dinh dưỡng không bị rửa trôi trên đất dốc, kích thích bộ rễ ăn sâu, đáp ứng tốt quy trình sản xuất cam sạch VietGAP.

Theo tài liệu của nhà sản xuất, phân nung chảy Văn Điển là phân lân đa yếu tố, có nguồn gốc từ quặng khoáng thiên nhiên, được sản xuất theo công nghệ nhiệt nung ở 1.500 độ C cho nóng chảy quặng chứa lân (apatit) và quặng chứa canxi, magie, silic, vi lượng chuyển hóa hoàn toàn các loại dinh dưỡng khó tiêu trong 2 loại quặng sang dạng dễ tiêu cây trồng hấp thụ dễ dàng. Từ các thành phần dinh dưỡng, lân nung chảy Văn Điển được phối hợp với một tỷ lệ thích hợp đạm U rê và kali clorua trên dây chuyền hiện đại vê viên, tạo hạt, nhuộm màu cho ra đời trên 50 dòng sản phẩm có các tỷ lệ phù hợp với nhu cầu từng thời kỳ của từng loại cây trồng. Đối với cây ăn quả có múi, những dòng sản phẩm được sử dụng trong thời kỳ sau thu hoạch và thời kỳ đón hoa.

Bà Nghiêm Thị Sinh, chủ cửa hàng phân bón Nghĩa Sinh (Khu 1, xã Cao Phong) cho biết, mỗi năm đơn vị này cung ứng hàng vạn tấn phân lân Văn Điển cho bà con trồng cam, bưởi, quýt tại địa phương. Thậm chí có thời điểm Đại lý không đủ hàng để cung cấp cho nhu cầu của bà con. Điều đó phần nào khẳng định sức hút và vị thế vững chắc của thương hiệu này trên mảnh đất xứ Mường.

Sở dĩ bà Sinh chọn phân phối sản phẩm này vì người trồng cam thường mua, phân bón Văn Điển giúp cây cam có bộ rễ tốt, lá xanh, dầy lá, nhiều hoa, tỷ lệ đậu quả cao, quả tròn đều, lúc non xanh theo màu lá, lúc chín quả vàng đều mọng nước vị ngọt thơm.

“Những năm trước khi chưa bón phân Văn Điển, nhiều vườn cam phát triển kém, cây thấp, lá nhỏ, độ bền cây kém, lá hay bị vân xanh vân vàng, quả ít, quả beo, tép không giòn, ăn nhạt. Phân Văn Điển giúp tăng năng suất, nâng cao chất lượng và hiệu quả góp phần làm nên thương hiệu cam Cao Phong” – bà Sinh chia sẻ.

Kỹ thuật bón phân Văn Điển đúng cách cho cây cam

Để sử dụng phân bón Văn Điển đạt hiệu quả cao, kỹ sư Nguyễn Xuân Thự - nguyên cán bộ Trung tâm Khuyến nông tỉnh Thái Bình cũ (nay là Hưng Yên) tư vấn 4 đợt bón cho bà con nông dân như sau:

Bón phân cho cây “hồi sức” sau khi thu quả: Sau thu quả 15–20 ngày, nhà nông cần dọn vườn đốn tỉa cành sâu, cành vượt, tạo tán thông thoáng, thu gom cành sâu bệnh đưa ra ngoài vườn tiêu hủy, dọn sạch cỏ dại xung quanh tán cây trở vào gốc, chọn ngày tạnh ráo, cuốc rãnh quanh hình chiếu tán cây, chiều rộng 15 – 20cm, sâu 15–20cm, đưa đất lên mặt, để đất hả hơi 2–3 ngày sau đó bón phân: Bón 2–4 kg/gốc phân lân Văn Điển và 0,5 -1kg phân đa yếu tố (ĐYT) NPK 5.10.3 hoặc ĐYT NPK 6.11.3 cùng với 15-20kg phân hữu cơ hoai mục rồi lấp đất (cây cam dưới 10 tuổi bón mức thấp, cây trên 10 tuổi bón mức cao). Lưu ý, không nên tưới đẫm nước để hạn chế đất dí chặt. Nếu đất ẩm thì không cần tưới để đất và phân từ từ hỗn hợp nhau tạo thành sự thông thoáng cho rễ tơ phát triển nhanh hấp thụ tốt nước và dinh dưỡng.

- Bón phân đón hoa cho cây cam: Cần bón đủ liều lượng, cân đối dinh dưỡng là điều kiện quan trọng để cây cam phân hóa mầm hoa, tạo thành nhị đực, nhị cái (hoa to mập nhiều phấn) thụ phấn cao, đậu quả nhiều và lớn nhanh.

Đối với cam chưa được bón lân Văn Điển ở giai đoạn sau thu hoạch: Nhà nông bón các loại phân sau: Lân Văn Điển 2-4kg/gốc + 2-3kg ĐYT NPK 13.3.10 hoặc dùng loại ĐYT NPK 12.5.10 (rải đều phân lên rãnh đã bón phân đợt sau thu hoạch sau đó tưới ẩm để phân tan, cây dễ dàng hấp thụ dinh dưỡng).

Đối với cam đã bón đủ lượng lân Văn Điển ở giai đoạn sau thu hoạch, nhà nông chỉ cần tập trung bón phân ĐYT NPK: Lượng bón 2-4 kg/gốc ĐYT NPK 13.3.10 hoặc dùng ĐYT NPK 12.5.10 (rải đều phân trên mặt rãnh đã bón đợt trước đó sau thu quả và tưới nước).

- Bón phân Văn Điển thúc sau đậu quả cho cam: Sau khi cam đậu quả, bón 4 – 5 lần, mỗi lần bón từ 1,5-2,5kg/gốc phân ĐYT NPK 12.12.17 hoặc dùng ĐYT NPK 12.7.20 Văn Điển rải đều phân vào rạch quanh tán cây đã bón đợt trước rồi tưới nước, tuyệt đối không xới xáo ảnh hưởng đến rễ tơ của cây.

- Bón phân Văn Điển trước khi thu quả 45 – 55 ngày cho cây cam: Cách thời gian cho thu quả khoảng gần 2 tháng, nhằm tăng hàm lượng đường (độ ngọt) cho quả cam, nhà nông cần bón đợt phân cuối cùng cho cam bằng loại phân ĐYT NPK 12.7.20, lượng bón 2–4kg/gốc, rải phân đều trên mặt đất cách gốc cây 80 –100cm, tưới nước.

Lưu ý quan trọng: Muốn để cam chín muộn lại từ 15 – 25 ngày bán được giá, bà con bón 2–3kg/gốc lân Văn Điển vào thời điểm khi vỏ quả bắt đầu chuyển màu, sẽ duy trì độ bền lá, quả chín muộn lại theo yêu cầu, tăng khả năng bán được giá cao.