Giảm phát thải khí mê-tan trong chăn nuôi ở Việt Nam, cấp bách nhưng không thể vội vàng

Khí mê-tan: Thách thức lớn từ ngành chăn nuôi

Trong bức tranh phát thải khí nhà kính trên toàn cầu, mê-tan là loại khí đáng lo ngại chỉ đứng sau CO₂. Dù tồn tại ngắn hơn trong khí quyển (khoảng 12 năm), nhưng trong cùng khoảng thời gian, mê-tan có khả năng làm nóng Trái đất mạnh gấp 28 lần CO₂. Điều này khiến việc kiểm soát và giảm phát thải khí mê-tan trở thành nhiệm vụ cấp bách của mọi quốc gia.

Ở Việt Nam, chăn nuôi là nguồn phát thải mê-tan lớn nhất trong nông nghiệp. Nguyên nhân chính đến từ hai quá trình: Tiêu hóa của động vật nhai lại (bò, trâu, dê, cừu khi ợ hơi đã đẩy rất nhiều khí mê-tan từ dạ dày ra ngoài) cùng với quản lý chất thải chăn nuôi chưa hiệu quả. Phân và nước tiểu nếu để tồn đọng trong điều kiện yếm khí sẽ phân hủy tạo ra lượng lớn khí mê-tan.

Theo số liệu của Bộ Tài nguyên và Môi trường, nông nghiệp chiếm gần 50% tổng phát thải khí nhà kính của cả nước, trong đó khí mê-tan từ chăn nuôi chiếm tỷ trọng đáng kể. Với tổng đàn bò khoảng 7 triệu con cùng hàng chục triệu con lợn, hàng trăm triệu gia cầm, lượng khí thải mê-tan từ ngành chăn nuôi tại Việt Nam thực sự rất lớn.

Cần hành động quyết liệt ngay từ bây giờ

Tại Hội nghị Thượng đình về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc (COP26) diễn ra năm 2021, Việt Nam tuyên bố mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Để hiện thực hóa cam kết này, việc cắt giảm khí mê-tan được coi là “nhiệm vụ then chốt trong ngắn và trung hạn”. Việt Nam cũng đã tham gia Cam kết Toàn cầu về khí mê-tan (Global Methane Pledge), trong đó các nước đồng ý cùng nhau giảm 30% phát thải mê-tan toàn cầu vào năm 2030 so với mức năm 2020. Trong bối cảnh đó, ngành chăn nuôi Việt Nam phải xây dựng lộ trình giảm phát thải mê-tan, vừa để đáp ứng yêu cầu quốc tế, vừa để hướng đến nền nông nghiệp xanh – sạch – bền vững.

Từ giai đoạn 2023 đến 2030 được xem là thời kỳ đặt nền móng cho việc giảm phát thải khí mê-tan trong chăn nuôi Việt Nam. Những việc cần làm luôn và ngay là xây dựng các mô hình chăn nuôi “ít phát thải” tại nhiều vùng để nhân rộng. Hoàn thiện hệ thống kiểm kê khí mê-tan trong chăn nuôi, áp dụng công nghệ đo đạc ở các trang trại lớn. Khuyến khích sử dụng phụ gia, thức ăn dễ tiêu hóa để giảm phát thải từ dạ cỏ của gia súc. Đặt mục tiêu đến 2030 có hàng triệu hầm biogas nhỏ và vừa, xử lý chất thải hiệu quả, tạo năng lượng tái tạo.

Giai đoạn 2030 đến 2040 là lúc chăn nuôi Việt Nam tăng tốc bằng việc ứng dụng công nghệ cao như áp dụng hệ thống quản lý chất thải khép kín, sản xuất điện từ biogas. Đưa vào sử dụng rộng rãi giống bò, trâu có khả năng tiêu hóa thức ăn hiệu quả. Yêu cầu doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu sản phẩm chăn nuôi phải đạt tiêu chuẩn phát thải thấp rồi học hỏi công nghệ xử lý chất thải và thức ăn giảm phát thải từ các nước tiên tiến.

Từ năm 2040 đến 2050, chăn nuôi Việt Nam sẽ chuyển sang quá trình hoàn thiện khi xây dựng được hệ thống trang trại tuần hoàn, nơi toàn bộ chất thải được tái sử dụng làm phân bón, năng lượng, không để phát tán ra môi trường. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo để giám sát tự động khí thải từ đàn vật nuôi, điều chỉnh khẩu phần ăn theo thời gian thực và phấn đấu để ngành chăn nuôi đạt mức phát thải thấp nhất, phần còn lại được bù đắp bằng tín chỉ carbon hoặc công nghệ thu hồi khí.

Nhiều khó khăn nhưng cũng không thiếu cơ hội

Lộ trình giảm phát thải khí mê-tan trong chăn nuôi Việt Nam còn nhiều khó khăn như quy mô chăn nuôi nhỏ lẻ nên khó áp dụng công nghệ mới, chi phí đầu tư ban đầu cho hệ thống biogas, xử lý chất thải khá cao nên người chăn nuôi bị thiếu vốn. Thêm vào đó, nhận thức của một bộ phận người chăn nuôi về biến đổi khí hậu chưa cao, chưa thấy cần thiết phải chuyển đổi mô hình để giảm phát thải khí mê-tan.

Tuy nhiên, chúng ta sẽ nhận được nhiều lợi ích khi thực hiện được việc giảm phát thải khí mê-tan. Đó là nhu cầu thị trường quốc tế đối với sản phẩm nông nghiệp “xanh” ngày càng tăng. Dự báo trong thời gian tới, công nghệ giảm phát thải ngày càng rẻ và dễ tiếp cận.

Cơ hội để tăng giá trị nông sản Việt Nam

Với một lộ trình rõ ràng từ nay đến 2050, sự vào cuộc của cả Nhà nước, doanh nghiệp và nông dân, ngành chăn nuôi Việt Nam hoàn toàn có thể vừa cung cấp thực phẩm dồi dào cho xã hội, vừa trở thành một ngành xanh, sạch, phát thải thấp.

Giảm phát thải khí mê-tan trong chăn nuôi không chỉ là trách nhiệm đối với cam kết toàn cầu, mà còn là cơ hội để nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị nông sản Việt Nam. Bởi lẽ, mỗi mét khối khí mê-tan được giảm đi hôm nay sẽ là một bước tiến gần hơn tới mục tiêu Việt Nam phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.