Nghề trồng quất cảnh Hội An "lấy công làm lãi" vì 4 nỗi lo chồng chất

Nỗi lo mai một nghề truyền thống

Những ngày này, ông Nguyễn Hồng, trú tại khối phố Bàu Ốc (phường Hội An Tây, thành phố Đà Nẵng) tất bật thuê nhân công ra cồn Phi, khu vực cát cách nhà gần 1km để xúc đất chở về chuẩn bị cho mùa quất Tết. Hơn 10 năm trồng quất cảnh, nguồn đất vào chậu của gia đình ông gần như phụ thuộc hoàn toàn vào bãi cát tự nhiên này.

Theo ông Hồng, quất cảnh cực kỳ “khó tính” trong việc chọn đất. Đất phải sạch, tơi xốp vừa phải, không quá mịn để tránh úng nước cũng không quá cát khiến cây nhanh khô. Từ tháng 9 Âm lịch, ông đã bắt đầu bứng cây, giâm vào chậu để chăm sóc đến Tết. Chỉ với 200 chậu quất, mỗi năm ông đã cần tới gần 8m³ đất cát, con số không hề nhỏ trong bối cảnh nguồn đất ngày càng hiếm.

Phường Hội An Tây được sáp nhập từ 4 đơn vị hành chính cũ gồm Cẩm Hà, Thanh Hà, Tân An và Cẩm An – hiện có khoảng 100ha diện tích trồng quất, với gần 200 hộ tham gia. Bình quân mỗi năm toàn phường cung ứng gần 100 nghìn chậu quất cảnh. Điều này đồng nghĩa mỗi mùa sản xuất, người dân phải sử dụng vài trăm mét khối đất cát để vô chậu.

Ông Nguyễn Quang, một hộ trồng quất lâu năm tại Bàu Ốc cho biết, nỗi lo đất ngày càng lớn. Gia đình ông làm khoảng 600 chậu mỗi năm, cần tới 25m³ đất mới. “Đất trồng quất chỉ dùng được một lần, không thể tái sử dụng nên năm nào cũng phải tìm nguồn mới. Mà nguồn đất sạch ngày càng ít, giá lại tăng”, ông Quang nói.

Nếu như người dân ở Bàu Ốc còn có thể vào cồn Phi lấy đất, thì nhiều hộ ở các khối phố khác buộc phải tự đào trong vườn hoặc mua đất với giá hơn 300.000 đồng/m³. Ông Nguyễn Kim Anh (khối phố Bàu Súng) chia sẻ: “Vườn nhà tôi khai thác nhiều năm đã trũng hết rồi, buộc phải mua đất chở về. Mỗi năm tôi tốn khoảng 15 triệu đồng tiền đất cho 1.000 chậu quất”.

Không chỉ đối mặt với bài toán đất trồng, người làm quất cảnh Hội An còn phải gánh hàng loạt chi phí ngày càng leo thang như giá chậu, phân bón, nhân công và thuốc bảo vệ thực vật. Ông Kim Anh cho biết: “Năm nào thuận lợi lắm thì mỗi chậu cũng chỉ lãi chưa tới 15%, coi như lấy công làm lãi để giữ nghề thôi”.

Chi phí cao nhưng giá bán lại bấp bênh, phụ thuộc vào thời tiết, sâu bệnh và sức mua của thị trường các địa phương Đà Nẵng, Quảng Ngãi và khu vực miền Trung – Tây Nguyên. Một biến động nhỏ như mưa, lũ kéo dài hay rét đậm có thể khiến cả mùa vụ thất bát.

Cần có chính sách hỗ trợ nghề truyền thống

Bên cạnh nỗi lo về đất và vốn, người trồng quất cũng đang phải đối mặt với áp lực môi trường. Theo ông Nguyễn Văn Tú - Phó Chủ tịch UBND phường Hội An Tây cho hay, nghề trồng quất hiện đứng trước 4 nguy cơ lớn: Thiếu đất trồng, nguồn giống suy thoái, diện tích sản xuất bị thu hẹp do đô thị hóa và ô nhiễm môi trường từ thuốc bảo vệ thực vật.

Đặc biệt, tình trạng ô nhiễm đã trở thành vấn đề nghiêm trọng. Gần như suốt vòng đời cây, người trồng đều phải dùng nhiều loại thuốc như thuốc trị sâu rầy, thuốc kích thích giữ quả, thuốc dưỡng trái…. Trong khi các vườn quất lại nằm xen kẽ khu dân cư, lượng hóa chất này gây ảnh hưởng rõ rệt đến môi trường sống.

“Không dùng thuốc thì quất dễ bị rụng quả, sâu bệnh phá, không đạt chuẩn bán Tết. Nhưng dùng nhiều thì ảnh hưởng sức khỏe và môi trường, cái khó bó cái khôn”, nhiều hộ trồng quất chia sẻ.

Đầu năm 2024, nghề trồng quất Cẩm Hà được công nhận là nghề truyền thống, tín hiệu đáng mừng cho người dân. Tuy nhiên, quá trình sáp nhập đơn vị hành chính khiến nhiều đề án, quy hoạch hỗ trợ phát triển nghề vẫn chưa được triển khai đồng bộ.

Ông Tú cho biết, phường đang kế thừa các đề án của thành phố Hội An trước đây nhằm bảo tồn và phát huy nghề quất cảnh. Trong thời gian tới, địa phương sẽ phối hợp với các cơ quan chuyên môn để tìm ra giải pháp về chế phẩm sinh học, vật liệu thay thế đất cát, đồng thời nghiên cứu các loại phân, thuốc sinh học nhằm giảm ô nhiễm.

“Người dân mỗi năm mất một lượng đất rất lớn. Nếu tìm được giải pháp thay thế đất cát và giảm hóa chất bảo vệ thực vật thì mới có thể giữ được nghề lâu dài...”, ông Tú nhận định.

Trong bối cảnh khó khăn chồng chất, người trồng quất cảnh Hội An vẫn miệt mài gìn giữ một nghề đã trở thành nét văn hóa đặc trưng của phố Hội. Dẫu lợi nhuận không cao, dẫu phải trăn trở với đất, với thuốc, với chi phí ngày một tăng, họ vẫn kiên trì để hi vọng những chậu quất vàng ươm tiếp tục xuất hiện trong mỗi mùa Tết, đem lại niềm vui cho mọi nhà.