Nghịch lý 'nữ hoàng hạt khô': Lâm Đồng có 16.000ha mắc ca nhưng 'bói' không ra nhà máy chế biến xứng tầm

Cây mắc ca được xác định là cây trồng có tiềm năng kinh tế cao, phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng vùng Tây Nguyên nói chung và tỉnh Lâm Đồng nói riêng. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, cây mắc ca đang được khuyến khích mở rộng diện tích, gắn với phát triển vùng nguyên liệu và công nghiệp chế biến.

Ông Nguyễn Hà Lộc – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng cho biết, hoạt động phát triển sản xuất mắc ca trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng tương đối thuận lợi nhờ được quy hoạch, định hướng cụ thể ngay từ khi bắt đầu phát triển mạnh. Đến nay, toàn tỉnh có gần 16.000 ha, với 6.600ha đang cho thu hoạch, ước sản lượng năm 2025 đạt khoảng 13.700 tấn, tăng 48% so với năm 2024.

“Hiện nay, 80% diện tích mắc ca được trồng trên đất nông nghiệp với hình thức chủ yếu là xen canh trong các vườn cây công nghiệp. Diện tích trồng trên đất lâm nghiệp khoảng 3.000ha tập trung chính tại khu vực 1 theo các chương trình đề án phát triển lâm nghiệp và Đề án trồng 1 tỷ cây xanh.

Toàn tỉnh có 75 cơ sở thu mua, sơ chế, chế biến mắc ca, công suất khoảng 6.000 tấn nguyên liệu/năm. Đa phần, các cơ sở trong tỉnh có quy mô nhỏ với các sản phẩm truyền thống như quả mắc ca sấy nứt, nhân hạt đóng gói. Ngoài ra, toàn tỉnh đã hình thành được 9 chuỗi liên kết sản xuất thu mua, chế biến tiêu thụ sản phẩm mắc ca với diện tích gần 1.300 ha và 1.168 hộ liên kết; sản lượng qua chuỗi hơn 1.000 tấn/năm”, ông Nguyễn Hà Lộc cho hay.

Ông Lộc cũng cho biết, sau khi hợp nhất Lâm Đồng, Đắk Nông, Bình Thuận, hình thành tỉnh Lâm Đồng thì địa phương đặt mục tiêu đến năm 2030 toàn tỉnh có tổng diện tích trồng mắc ca khoảng 37.000 ha, trong đó có 23.000 ha trồng trên đất nông nghiệp và 14.000 ha trồng trên đất lâm nghiệp, tỷ lệ quả được sơ chế hoặc chế biến đạt trên 90%.

Tuy đã đạt những kết quả khả quan trong thời gian qua, nhưng ông Nguyễn Hà Lộc cho biết, hiện nay ngành mắc ca ở Lâm Đồng vẫn có những khó khăn, hạn chế. Điển hình là việc quản lý, kiểm soát nguồn giống mắc ca còn khó khăn. Được biết, giá cây giống ghép mắc ca có giá cao, thời gian từ trồng đến thu hoạch khá dài; khi thu hoạch phải nhặt quả hàng ngày và hiện đang cạnh tranh với một số cây trồng khác có giá trị cao hơn như bơ, sầu riêng (do chủ yếu trồng xen trong vườn cà phê,…).

Hơn nữa, diện tích mắc ca chủ yếu là trồng xen trên đất nông nghiệp, sản lượng ít nên việc hình thành chuỗi khá khó khăn vì muốn đủ sản lượng yêu cầu cần phải liên kết với rất nhiều hộ dẫn đến khó kiểm soát, địa bàn thu mua rộng, tăng chi phí sản xuất và chế biến.

“Hiện nay toàn tỉnh Lâm Đồng chưa thu hút được các doanh nghiệp đầu tư nhà máy chế biến hiện đại, đủ công suất để tiêu thụ sản phẩm cho vùng nguyên liệu mắc ca hiện đang có xu hướng phát triển nhanh trên địa bàn tỉnh. Sản phẩm chế biến còn chưa đa dạng, sản lượng mắc ca qua chế biến hiện nay chủ yếu là sấy, công nghệ chế biến còn hạn chế.

Đặc biệt, danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng ở Việt Nam hiện chưa có thuốc đăng ký phòng trừ sâu bệnh hại cây mắc ca hiệu quả, nên khó khăn trong việc hướng dẫn nông dân quản lý dịch hại. Hệ thống thu mua mắc ca còn nhỏ lẻ, chưa được kiểm soát và phát huy hiệu quả do thiếu sự liên kết chặt chẽ với các doanh nghiệp sơ chế biến, dẫn đến thiếu sản phẩm được chứng nhận về tiêu chuẩn chất lượng”, ông Lộc thông tin một số khó khăn của ngành mắc ca đang gặp phải.

Chính vì thế, thời gian sắp tới, tỉnh Lâm Đồng sẽ thu hút đầu tư xây dựng nhà máy hiện đại chế biến các sản phẩm từ mắc ca ưu tiên công nghệ chế biến sâu như sản xuất dầu, sữa hạt, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng với công suất chế biến đạt 10.000 - 20.000 tấn mắc ca/năm.

Để làm được điều này, cần xây dựng và quảng bá nhãn hiệu Mắc ca Lâm Đồng gắn với phát triển các sản phẩm OCOP; đẩy mạnh xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu, tham gia hội chợ triển lãm quốc tế và mở rộng thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu...