Mô hình giữ rừng 'thiên la địa võng' ở Gia Lai: 'Mắt thần' drone và 'lá chắn' cộng đồng

"Mắt thần" bay trên trời, kiểm lâm ngồi... bàn làm việc

Sáng sớm, khi sương mù còn bảng lảng trên các sườn núi, anh Nguyễn Văn Mỹ – nhân viên Phòng Kỹ thuật của Công ty TNHH Lâm nghiệp Quy Nhơn, nhẹ nhàng bấm nút điều khiển. Một tiếng “vút” vang lên, chiếc drone nhỏ gọn lập tức bay vút lên trời, lướt qua những tán cây cổ thụ, gửi về máy tính hàng trăm bức ảnh độ phân giải cao.

Drone được công ty mua từ lâu với giá 70 triệu đồng, nhưng phải đến khi tham gia dự án SFM (Nhân rộng quản lý rừng bền vững và chứng chỉ rừng), nhân viên mới được đào tạo bài bản để “biến công cụ bay” này thành "mắt thần" giám sát rừng.

“Giờ mỗi tháng kiểm tra rừng 3 lần, số người chỉ còn 2, nhưng diện tích khảo sát gấp hơn 10 lần trước. Đó là hiệu quả kép – vừa tiết kiệm, vừa chính xác”, anh Nguyễn Hoài Nam, Trưởng phòng Kỹ thuật cho biết.

Không chỉ ghi hình, các drone hiện đại còn có khả năng chụp ảnh đa phổ, giúp nhận biết độ ẩm, sức sống cây rừng, đánh giá sinh khối và thậm chí tính toán lượng carbon. Dữ liệu được chuyển thẳng về hệ thống trung tâm, giúp đơn vị quản lý rừng có thể ra quyết định gần như theo thời gian thực.

Không chỉ Công ty Lâm nghiệp Quy Nhơn, mà cả Công ty TNHH Lâm nghiệp Sông Kôn cũng chi mạnh tay mua drone từ năm 2024, với ngân sách riêng 100 triệu đồng.

“Rừng càng rộng, càng hiểm trở thì càng cần sự hỗ trợ của công nghệ. Drone giúp chúng tôi kiểm kê chi tiết, giám sát đa dạng sinh học và xác định ranh giới rừng cực kỳ chính xác”, ông Nguyễn Ngọc Đạo - Chủ tịch Công ty chia sẻ.

Hiện Sông Kôn đang quản lý gần 13.000 ha rừng, trong đó có hơn 10.000 ha là rừng tự nhiên quý hiếm. Nhờ sự hỗ trợ từ dự án SFM và drone, công ty còn đánh giá được trữ lượng carbon trong rừng – phục vụ cho mục tiêu tiếp cận thị trường tín chỉ carbon trong tương lai.

Dưới tán rừng: Cộng đồng giữ rừng như giữ đất nhà

Nếu drone là “mắt thần” trên cao, thì dưới mặt đất, người giữ rừng vẫn là những người dân gắn bó với núi rừng.

Ở thôn K2, xã Vĩnh Sơn – nơi có độ cao hơn 1.000m, rừng vẫn xanh nhờ 46 hộ dân Bana đang nhận khoán bảo vệ hơn 500 ha rừng. Mỗi tuần, các tổ tuần tra thay phiên nhau vào rừng, trực chốt 2 ngày 2 đêm cùng nhân viên công ty, rồi viết báo cáo, lập biên bản như những kiểm lâm thực thụ.

"Cả nam lẫn nữ đều đi tuần rừng. Nhờ tập huấn về bình đẳng giới, ai cũng hiểu giữ rừng là giữ tương lai của chính con em mình", anh Đinh Phó – Trưởng cộng đồng thôn K2 chia sẻ.

Công ty TNHH Lâm nghiệp Sông Kôn hiện đang khoán hơn 2.620 ha rừng tự nhiên cho bốn cộng đồng người Bana ở xã Vĩnh Sơn. Dù không phải lực lượng chuyên trách, nhưng họ lại là “lá chắn vững vàng” nhất trước nạn lâm tặc.

“Năm 2022, người dân thôn K2 từng bắt quả tang một nhóm khai thác rừng trái phép từ huyện KBang, tịch thu máy cưa và bàn giao cho kiểm lâm. Từ đó đến nay, không còn vi phạm nào”, ông Hồ Văn Hể – Giám đốc Công ty, cho biết.

Toàn bộ tiền dịch vụ môi trường rừng (khoảng 1,5 tỉ đồng mỗi năm) được chuyển thẳng đến tài khoản của từng cộng đồng. Mỗi cộng đồng tự phân công, tự nghiệm thu, và ai cũng được trả công đúng việc, minh bạch qua ngân hàng.

Từ giữ rừng sang sống với rừng

Không dừng lại ở việc “giữ rừng không bị mất”, các công ty lâm nghiệp ở Gia Lai đang tiến thêm một bước – quản lý rừng bền vững.

Thông qua dự án SFM, người dân được học kỹ thuật trồng rừng, phòng cháy chữa cháy, thu thập dữ liệu rừng, thậm chí truyền thông về bảo vệ rừng. Cây rừng không còn chỉ là gỗ, mà là tương lai – là tín chỉ carbon, là du lịch sinh thái, là nông – lâm kết hợp bền vững.

“Khi người dân có thu nhập từ rừng, có quyền với rừng, thì họ không còn phá rừng nữa. Đó mới là giữ rừng lâu dài”, ông Đạo nói.

Từ “mắt thần” bay trên cao đến bàn tay người dân dưới đất, rừng Gia Lai đang được gìn giữ bằng nhiều cách. Nhưng tựu chung lại, đó là khi con người sống hài hòa với rừng – rừng mới sống yên với con người.