Quỹ Hỗ trợ nông dân – động lực thúc đẩy chuyển đổi xanh và nông nghiệp sinh thái

Chuyển đổi xanh và nông nghiệp sinh thái vừa đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường, vừa góp phần giảm chi phí đầu vào dài hạn, bảo vệ môi trường và củng cố sinh kế bền vững cho nông dân. Trong bối cảnh đó, Quỹ Hỗ trợ Nông dân (HTND) ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong việc khơi mở các mô hình sản xuất xanh, hỗ trợ nông dân tiếp cận kỹ thuật mới và hình thành vùng sản xuất thân thiện với môi trường.

Khuôn khổ pháp lý tại Nghị định số 37/2023/NĐ-CP đã tạo điều kiện để Quỹ HTND tham gia sâu hơn vào các ưu tiên quốc gia như phát triển nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn, giảm phát thải khí nhà kính. Cùng với đó, mô hình chính quyền địa phương hai cấp giúp cấp tỉnh chủ động hơn trong việc định hướng phân bổ vốn theo ngành hàng xanh, gắn với từng vùng sinh thái cụ thể.

Ưu thế đặc thù của Quỹ HTND là khả năng hỗ trợ các khoản vốn vừa và nhỏ nhưng “trúng đích”, phù hợp với nhiều mô hình sản xuất xanh như tận dụng phụ phẩm nông nghiệp, mô hình VAC cải tiến, luân canh – xen canh giảm sử dụng hóa chất, tưới tiết kiệm nước, trồng dược liệu dưới tán rừng, chăn nuôi an toàn sinh học.

Đây đều là những mô hình không đòi hỏi vốn đầu tư lớn, song cần được kích hoạt bằng đào tạo kỹ thuật, tổ chức sản xuất bài bản và kỷ luật trong thực hành. Khi nguồn vốn vay được gắn chặt với tập huấn kỹ thuật và cơ chế giám sát ngay từ cấp xã, quá trình chuyển đổi diễn ra an toàn hơn, tỷ lệ thành công cao hơn và có cơ sở để nhân rộng trên diện rộng.

Hỗ trợ các mô hình liên kết theo chuỗi giá trị xanh được xem là hướng đi tạo tác động lan tỏa mạnh mẽ. Trước yêu cầu ngày càng cao của doanh nghiệp về tiêu chuẩn môi trường, chất lượng và truy xuất nguồn gốc, nhiều nhóm hộ và hợp tác xã vẫn gặp khó khăn về vốn để cải thiện quy trình sản xuất.

Trong bối cảnh đó, Quỹ HTND cấp tỉnh có thể tham gia tài trợ các hạng mục đầu tư ban đầu như cải tạo đất, sử dụng giống sạch bệnh, xây dựng nhà màng, lưới che, hệ thống tưới tiết kiệm, thiết bị giám sát môi trường hay xử lý phụ phẩm nông nghiệp. Đổi lại, các dự án phải có phương án kỹ thuật rõ ràng, cơ chế kiểm soát chất lượng, hợp đồng tiêu thụ sản phẩm và lộ trình nâng cao tiêu chuẩn. Khi “vốn xanh” đi cùng “kỷ luật xanh”, chuỗi giá trị nông sản sẽ được nâng cấp theo hướng bền vững và có sức cạnh tranh lâu dài.

Trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp, vai trò của cấp xã được xác định là mắt xích then chốt trong việc lựa chọn đúng vùng chuyển đổi. Với lợi thế nắm chắc điều kiện đất đai, khí hậu, tập quán canh tác và năng lực của từng hộ dân, cấp xã khi phối hợp

chặt chẽ với cấp tỉnh sẽ giúp xác định đúng vùng ưu tiên, lựa chọn mô hình phù hợp và giám sát hiệu quả việc tuân thủ quy trình sản xuất.

Cùng với đó, việc cập nhật dữ liệu số về sản lượng, mức sử dụng đầu vào, chất lượng đất – nước, phát thải và nhật ký thực hành nông nghiệp tốt sẽ tạo cơ sở để cấp tỉnh điều hành, phân bổ nguồn lực theo thời gian thực, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn Quỹ.

Để thúc đẩy nông nghiệp sinh thái, Quỹ HTND cần xây dựng và ban hành bộ tiêu chí lựa chọn “dự án xanh” với các chỉ báo cụ thể như mức giảm phát thải, tiết kiệm tài nguyên, tuần hoàn phụ phẩm, bảo đảm an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc. Song song với đó là cơ chế khuyến khích như ưu tiên tiếp cận vốn, hỗ trợ lãi suất từ nguồn xã hội hóa, bổ sung gói đào tạo kỹ thuật và tư vấn thị trường.

Những mô hình có sự cam kết của doanh nghiệp, đã có chứng nhận chất lượng hoặc có lộ trình đạt chứng nhận cần được ưu tiên, bởi đây chính là động lực để duy trì chuyển đổi xanh một cách bền vững.

Khi Hội Nông dân là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, khả năng huy động nguồn lực cho chuyển đổi xanh được mở rộng đáng kể. Doanh nghiệp thực hiện trách nhiệm xã hội, các tổ chức tôn giáo, tổ chức xã hội và các chương trình hợp tác quốc tế có thể đồng hành cùng Quỹ HTND trong đào tạo, hỗ trợ thiết bị, chuyển giao công nghệ và kết nối tiêu thụ sản phẩm.

Sự liên kết đa tác nhân không chỉ giúp đồng vốn Quỹ phát huy vai trò “đòn bẩy” mà còn góp phần lan tỏa tri thức, hình thành cộng đồng thực hành nông nghiệp sinh thái tại cơ sở.

Chuyển đổi xanh không phải là chiến dịch ngắn hạn mà là chiến lược dài hạn của nền nông nghiệp Việt Nam. Khi Quỹ Hỗ trợ nông dân chủ động thiết kế các gói hỗ trợ xanh, lựa chọn đúng mô hình và vận hành trên nền tảng dữ liệu minh bạch, quá trình chuyển đổi của nông dân sẽ diễn ra vững chắc hơn, chất lượng nông sản được nâng cao, chi phí xã hội giảm xuống và thu nhập trở nên bền vững. Đây cũng là con đường phù hợp với xu thế toàn cầu và mục tiêu phát triển nông thôn bền vững.