Thực phẩm Việt Nam làm gì để mở cửa vào các nước Hồi giáo?

Tiềm năng thị trường Halal và vị thế của Việt Nam

Trong những năm gần đây, kinh tế Halal đã vươn lên trở thành một trong những phân khúc phát triển nhanh nhất toàn cầu, với tốc độ tăng trưởng hàng năm đạt 5,2%. Đây còn là lĩnh vực có lợi nhuận cao và ảnh hưởng mạnh mẽ trong ngành thực phẩm quốc tế. Các chuyên gia nhận định, ngành công nghiệp Halal không chỉ giới hạn ở thực phẩm mà còn bao gồm nhiều lĩnh vực đa dạng như: Nông nghiệp, du lịch, dệt may, dược phẩm, mỹ phẩm và các ngành công nghiệp hỗ trợ...

Báo cáo từ nền tảng nghiên cứu thị trường MMR cho thấy, doanh thu của ngành thực phẩm Halal được dự báo sẽ đạt khoảng 5.284 tỉ USD vào năm 2030 và có thể lên đến 15.000 tỉ USD vào năm 2050.

Nhiều chuyên gia đánh giá, Việt Nam có thế mạnh để trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng Halal toàn cầu. Trong đó, PGS.TS. Nguyễn Hoàng - Hiệu trưởng Trường Đại học Thương Mại nhấn mạnh, Việt Nam có điều kiện thuận lợi để phát triển ngành Halal như: Vị trí địa lý thuận lợi, thế mạnh về nông nghiệp, thực phẩm, du lịch, dịch vụ. Đặc biệt, việc tham gia sâu rộng vào các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới cũng tạo thêm lợi thế cạnh tranh cho Việt Nam trên trường quốc tế.

“Cơ hội tham gia vào thị trường Halal toàn cầu là rất lớn góp phần đa dạng hóa thị trường, phát triển du lịch mà còn mở ra việc xuất khẩu các sản phẩm Việt Nam có thế mạnh, thu hút đầu tư tài chính của các tập đoàn quốc tế, khu vực vào nước ta. Điều này góp phần giúp doanh nghiệp, địa phương Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, chất lượng nguồn nhân lực và thúc đẩy chuyển giao công nghệ, nhất là công nghệ sản xuất, chế biến, bảo quản, vận chuyển… đạt tiêu chuẩn Halal”, ông Hoàng nhận định.

Làm gì để thực phẩm Việt Nam “rộng cửa” vào các nước Hồi giáo?

Các chuyên gia cho rằng, để xuất khẩu thực phẩm và nông sản sang thị trường Hồi giáo, các doanh nghiệp Việt cần đảm bảo các tiêu tuẩn Halal cơ bản.

Theo bà Wong Chia Chiann - Tổng lãnh sự quán Malaysia, thực phẩm Halal không chỉ không có thịt lợn hoặc không có cồn, mà nguồn thịt hoặc gia cầm cũng phải từ động vật được cho phép tiêu thụ (gà, gia súc, cừu) và phải được giết mổ theo quy tắc Hồi giáo để biến chúng thành Halal. "Các sản phẩm Halal và không Halal không thể được sản xuất trong cùng một dây chuyền sản xuất. Việc loại bỏ một thành phần không phải Halal sẽ không làm cho sản phẩm trở thành Halal trở lại. Tất cả nguồn thực phẩm, quy trình vệ sinh cần phải được chứng minh trong quá trình chứng nhận Halal", bà Wong Chia Chiann nhấn mạnh.

Ông Machdares Samael, Quyền trưởng Ban đại diện Cộng đồng Hồi giáo TP.HCM cho biết, Halal đã mở rộng ra tất cả các loại thực phẩm như sữa, bánh, kẹo, đồ ăn sẵn, thực phẩm, đồ uống, mỹ phẩm, dược phẩm, du lịch, khách sạn. Đáng chú ý, có những sản phẩm trước đây không phải tuân theo tiêu chuẩn Halal nhưng gần đây buộc phải đáp ứng tiêu chuẩn này như: Thủy sản nuôi, nông sản, trà, cà phê…

Để làm rõ hơn, Cục Chăn nuôi đã chỉ ra 5 dấu hiệu của thịt đạt tiêu chuẩn Halal: Người giết mổ phải nói trước từ Allah (nghĩa là Chúa trời); Động vật phải được giết mổ ở khe cổ họng với dụng cụ được mài sắc; Động vật phải còn sống trước khi giết mổ; Sau khi giết mổ, thịt phải được treo ngược lên để máu chảy hết ra; Động vật không được cho ăn những thức ăn làm từ động vật khác.

Ngoài ra, các doanh nghiệp cần tuân thủ các tiêu chuẩn Halal được quy định theo tiêu chuẩn GSO, gồm: Thực phẩm và nông sản phải được sản xuất từ nguyên liệu không chứa thành phần bị xem là Haram (bị cấm theo luật Hồi giáo); quy trình sản xuất và đóng gói phải đảm bảo tính toàn vẹn Halal; vấn đề về vệ sinh an toàn thực phẩm, an toàn sức khỏe người dùng và quy định của pháp luật Việt Nam; các sản phẩm phải được đóng gói và ghi nhãn rõ ràng theo quy định của hệ thống đảm bảo Halal (HAS).

Để khai thác hiệu quả tiềm năng, Việt Nam cần hình thành một "hệ sinh thái Halal" đồng bộ, bao gồm: Sản xuất, chế biến, chứng nhận và xuất khẩu. Thực tế, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã bắt đầu xây dựng các chuỗi sản xuất đạt chuẩn. Đơn cử, năm 2023, Cục Thú y và các Sở NN&PTNT tại các tỉnh Đồng Nai, Bà Rịa Vũng Tàu, Bình Dương, Bình Phước, Lâm Đồng, Tây Ninh, Long An... đã ký thỏa thuận phối hợp tổ chức xây dựng chuỗi sản xuất thịt gà an toàn, giai đoạn 2023-2028. Lộ trình đến tháng 12/2025 sẽ hoàn thiện và được nước nhập khẩu chấp nhận chuỗi sản xuất thịt gà an toàn dịch bệnh. Toàn bộ cơ sở giết mổ, sơ chế, chế biến thịt gà bảo đảm an toàn dịch bệnh, an toàn thực phẩm và được chứng nhận HACCP, GlobalGAP, ISO 22000, Halal.

Tiến sĩ Yousif S.AlHarbi, Phó Chủ tịch Trung tâm Halal Saudi Arabia, Cơ quan Thực phẩm và Dược phẩm Saudi Arabia (SFDA) đánh giá, việc thành lập Trung tâm Chứng nhận Halal quốc gia là cột mốc quan trọng, cho thấy Việt Nam đã định vị mình là nguồn cung ứng Halal đáng tin cậy.

"Việt Nam đang nổi lên là một mắt xích rất quan trọng cho chuỗi cung ứng Halal toàn cầu. Với các lợi thế của mình, Việt Nam có thể trở thành trung tâm sản xuất và phân phối các sản phẩm Halal. Hợp tác giữa Saudi Arabia và Việt Nam có thể tạo ra hệ sinh thái Halal thịnh vượng", Tiến sỹ Yousif S.AlHarbi bày tỏ.

Ngày 14/2/2023, Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định số 10/QĐ-TTg phê duyệt Đề án "Tăng cường hợp tác quốc tế để xây dựng và phát triển ngành Halal Việt Nam đến năm 2030". Đề án tạo hướng đi mới, giúp khai mở thị trường Halal giàu tiềm năng và có quy mô lớn.
Năm 2024, trong sự kiện tiếp Bộ trưởng Kinh tế Abdulla bin Touq Al Marri tại thủ đô Abu Dhabi của Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng, hai bên cần tiếp tục đẩy mạnh hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm nhằm kết nối chặt chẽ hơn giữa hai nền kinh tế, phát huy các thế mạnh bổ sung cho nhau. Thủ tướng đề nghị UAE tạo điều kiện nhập khẩu các mặt hàng thế mạnh của Việt Nam như nông thủy sản, rau quả tươi, thực phẩm chế biến, đẩy mạnh hợp tác, hỗ trợ phát triển ngành Halal tại Việt Nam, hướng tới mục tiêu kim ngạch thương mại song phương đạt 10 tỷ USD.